Powered By Blogger

Monday, March 1, 2010

Mizo Hmeichhiate Dinhmun(Research) Zozam

Monday, March 1, 2010


Hmeichhe hna- hna ni suh, Chakai sa- sa ni suh

Sorkar office-ah a ni emaw, sikulah a ni emaw, bazar leh dawr-akho zingah a ni emaw, eizawnna hmun hrang hrangah hmeichhia an tam hle tih chu ngaihdan tlanglawn a ni a, mipa aia an tam zawk hial ring te pawh an awm. Mahse, zirchiannaah chuan chutiang a lo ni lo.

Eizawnna leh ei leh bar zawnna lama Mizo hmeichhiate dinhmun zirchiannaah chuan hnathawhna hmunah hmeichhia aiin mipa an tam tih hmuhchhuah a ni a, hmeichhe zingah hnathawk pung tial tial mah se mipa dinhmun nena khaikhin chuan a la hniam hle tia a thu khar a ni nghe nghe.

Lehkhabu chhuak thar pakhat- "Economic Participation of Women in Mizoram" tihah chuan Mizoram pumah hnathawktu zaa 53.80 chu mipa an ni a, hmeichhia chu zaa 43.98 an ni tia tarlan a ni. Hetih lai hian Mizoram mihringah zaa 49 chu hmeichhia an ni. Hei hi a ziaktu Dr Lalhriatpuii'n hmun hrang hranga field survey a neih atanga a hmuh dan a ni. Hmeichhe hnathawh chu hnaah pawh ngaih a ni tak tak lo a, pawisa pawh hlawhchhuak lovin an tih ve tur renga ngaih a nih vangin an thawk ve mawlh mawlh mai tiin hmeichhiate dinhmun zirchiangtu chuan a sawi bawk.

Khawpuiah hnathawktu zaa 56.77 chu mipa an ni a, zaa 45.89 chu hmeichhia an ni; thingtlangah chuan zaa 46.63 chu mipa an ni a, hmeichhia chu zaa 39.36 an ni, lehkhabu chuan a ti.

Thingtlangah chuan mipa leh hmeichhiate hian loneih leh a kaihhnawih eizawnna dang an thawk a, hetiang hnaah hian hmeichhiate tan thil dang aiin thawh tur a tam zawk tiin lehkhabu chuan a sawi.

Khawpuiah hmeichhe hnathawk an tam chhan chu thingtlangah aiin khawpuiah inzirtirna leh inhrilhhriatna lam a that zawk vang, khawpui hmeichhiate'n lehkha an thiam vang leh tunlaina (modernisation) vang te niin lehkhabu chuan a sawi.

"Zirna leh thiamna lama an hniam vang leh thingtlangah phei chuan khawtlang nunin a ken tel avangin, hmeichhiate hi in chhung sekrek khawihin an buai hle a, hetiang hna hi hnaah ngaih a nih loh avangin hnathawktu zingah chhiar tel an ni lo," tiin lehkhabu-ah chuan Mizo hmeichhiate dinhmun tarlan a ni.

Saiha District chu hmeichhe hnathawk an tlem berna a ni a, hei hi he district-a hmeichhiate'n an chanvo (rights) an hriat loh em vangah lehkhabu chuan a puh. Huan leh lo lama an thawh pawhin chhungkaw hna, an thawh tur ve rengah an ngai nia sawiin, chutiang chu hnaah an ngai lo niin a sawi bawk.

District hrang hrang zingah Aizawl District chu hnathawktu, a hmei a paa an tam berna a ni a, Aizawl District chu district dangte luhka ber a nih avangin mi pawh an pemlut nasa a, hnathawh tur pawh a tam tiin lehkhabu chuan a sawi.

An hnathawh kawngah remchanna neiin pawm hlawh bawk se Mizoram hmeichhiate hi tun aiin an chakin thil an ti thei ang a, an thawk hlawk zawk bawk ang, lehkhabu chuan a ti.

Lehkhabuin a tarlan dan chuan hmeichhe hna thawkte hi hna pangngai leh tha tia sawi tur (organised sector)-a thawk an ni lo a, organised sector-a thawk chu zaa 25.29 chauh an ni. Aizawlah hian hmeichhe hna thawk zingah organised sector-a thawk an tlem ber a, zaa 73.29 chu un-organised (hna pangngai lutuk lo leh innghah nana hman tak tak theih ni chiah lo)-a thawk an ni. Hmeichhe hnathawk an tlemna Saiha District-ah chuan zaa 65.9-in un-rganised sector an thawk a, Lunglei-ah zaa 71.01-in an thawk a ni.

Hmeichhe hna thawk zingah hian lo neiha (cultivation) thawk an tam ber a, hei hi hmeichhiate tan hna thawh tur dang leh duhthlan tur a van vang niin lehkhabu chuan a sawi. Kutthemthiamna lam, pi leh pu atanga kan thiam thil (traditional handicrafts)- ladeh leh mau hman tangkai theihna lamah Mizo hmeichhiate an thawk nasa a, hei hi loneih tih lohva Mizo hmeichhiate thawh nasat berna a ni tiin lehkhabu-ah chuan tarlan a ni.

Kristianna-in Mizote nunah rahtha a chhuah tih tarlan a ni a, education lamah pawh Kristianna hi Mizote'n an chhawr hle tia tarlan a ni. Hmeichhiate pawhin hei hi an chhawr hle a, hmanlaia chhungkaw ro pawh chang ve thei lote khan chan theih chin an nei ve tawh tia tarlan a ni bawk. Ziak leh chhiar an lo thiam tak avangin Mizo hmeichhiate hian education, hnathawhna leh hriselna lamah te hma an sawn phah tia tarlan a ni a, mahse, elementary leh secondary education lamah erawh hmeichhe zingah zirna bansan an la tam hle tia tarlan a ni thung. Lehkha zirna tura thil tul- resourse an neih tawk loh vang leh hmeichhiate'n lehkha an zirnana senso tur leh a inchawh phurna lam a awm tawh loh vang tiin a chhan tarlan a ni.

He lehkhabu ziaktu Dr Lalhriatpuii hi Mizoram University-a economics zirtirtu a ni a, Mizo hmeichhiate zingah economics-a Ph. D zirchhuak hmasa ber a ni.


Source: ZoZam(March 1,'10)

No comments:

Post a Comment